Jan Łada
Antikrist
Kategorie: sci-fi
originální název: Antychryst
originál vyšel: 1920
vydání: Den 1923; Dědictví sv. Cyrilla a Methoděje 1927
odkazy: 1x [e-book]
Antikrist v podobě dobrotivého politika a léčitele Judy Gesnareha si za
své sídlo zvolil Budapešť. Ačkoliv je to muž ocelových nervů, nedokáže
skrýt svou hlubokou nenávist k Ježíši Kristu a ke křesťanům.
Mimořádně zajímavá kniha, u nás prakticky neznámá. Líčí příchod
Antikrista v podobě dobrodince lidstva. Děj se odehrává v Evropě a svou
roli tu hrají křesťané i židé (s muslimy a např. s ateistickými
Číňany se tu kupodivu nepočítá). Nalezneme tu i postavy, které jsou
biblickými alegoriemi či aluzemi světců. Křesťané zde povstanou
k ozbrojenému boji proti Nepříteli. Nejde o vysokou literární úroveň,
ale o dílo vynikající myšlenkově. Jak při tom nevzpomenout na Solovjevova
Antikrista…
z [http://encyklopediafantastyki.pl/index.php?title=Jan_Gnatowski]: Powieść Antychryst należy do popularnych utworów katastroficznych, zrodzonych w wyniku dramatycznych doświadczeń I wojny światowej, upadku tradycyjnych wartości kulturowych. Niespotykana jest tu jedynie skala zarysowanych konfliktów i charakterystyczny, czysto religijny sposób ich prezentacji. Tematem utworu są dzieje zwycięskiego pochodu Proroka Gesnareha, który wyrusza z Ziemi Świętej na podbój serc i dusz mieszkańców Europy. Nasz kontynent targany jest waśniami i konfliktami socjalnymi: i tak np. Warszawa mieni się stolicą międzynarodowego proletariatu, podczas gdy Kraków stanowi centrum o charakterze kapitalistycznym. Gesnareh, stojący pa czele potężnej, nowocześnie wyposażonej armii, nie przebiera w środkach, posuwając się do niehumanitarnych sposobów utrzymania i sprawowania władzy (w jego posiadaniu jest cudowny wynalazek, tzw. maszyna Lucyfera, której „godzina wystarczy na doszczętne spalenie całej floty powietrznej i wojska lądowego…"). Osłabiona Europa chyli się ku upadkowi: proletariusze, korzystając z okazji, występują, przeciw ciemiężycielom, rozpalają zarzewie wojny domowej. Siły obrońców starego porządku nie są w stanie powstrzymać pochodu Proroka. Dopiero w bezpośredniej konfrontacji z Kościołem, w alegorycznej scenie na przedpolach Rzymu, potęga Gesnareha rozsypuje się w proch, a on sam ginie w płomieniach rozszalałego żywiołu. Powieść Jana Gnatowskiego kończy się jednak dopiero w 50 lat po pamiętnym epilogu rzymskim. Na zjednoczoną ludzkość spada nowa, nieodwracalna klęska-katastrofa kosmiczna w postaci złowieszczej komety, która staje się powodem zagłady życia na Ziemi.
Antychryst jest nie tylko ostrzegawczą dystopią o charakterze aluzyjnym
uwzględniającą wizję końca świata z chrześcijańską eschatologią, ale
i powieścią fantastycznonaukową (m.in. ze względu na opisy techniki
militarnej przyszłości). Odwołuje się również, wzorem wielu utworów
historycznych, do stereotypowych rekwizytów „epoki zmierzchu": upadającego
imperium i prześladowania wyznawców wiary chrześcijańskiej. Niewątpliwie
nad konstrukcją utworu zaciążyły wpływy Quo vadis Henryka Sienkiewicza (w
patetycznej scenie śmierci Proroka pobrzmiewają także echa Nieboskiej komedii
Zygmunta Krasińskiego). Warto jednak podkreślić rzadko spotykaną
konsekwencję w zakończeniu Antychrysta. O ile w większości międzywojennych
powieści katastroficznych katastrofa finał odbudowywał w dużym stopniu ład
początkowy, w utworze Gnatowskiego świat skażony zbrodnią, fałszem
i rozkładem moralnym musi zginąć w wyniku „katastrofy kosmicznej"-Sądu
Ostatecznego. Jest zatem powieść Jana Łady całościową, zamkniętą wizją
losów ludzkości, prezentacją postaw, idei, symboli kulturowych, którą
Witold Ostrowski nazwał fikcyjną historią przyszłości.
Dílo bylo vydáno poprvé Spolkem sv.Vojtěcha v Poznani a věnováno
kardinálu Alexandru Kakowskiemu, arcibiskupovi varšavskému.